รู้เท่าทันสมอง เดอะซีรี่ย์ ตอนที่ 2: 

“คุณมีสมองมากกว่าหนึ่งสมอง รู้ตัวบ้างไหม”

———————————————————————————-

คุณรู้ไหมว่าคุณไม่ได้มีสมองแค่อันเดียว ที่จริงแล้ว คุณมีสมองมากกว่าหนึ่งสมอง!!

สมองส่วนคอยระวังภัยหรือ “ส่วนสัญชาติญาณ” หรือ ที่เราเรียกว่า

“สมองโบราณ” ที่เราคุยกันตอนที่แล้วจะทำงานเหมือน “เบรก” รถดีๆนี่เอง

.

แต่มนุษย์เรานอกเหนือจากการเอาตัวรอดตามสัญชาติญาณแล้ว

ก็ยังมีความต้องการที่หลากหลายมากมายอลังการดาวล้านดวงอีกด้วย 

ไม่ว่าจะเป็น เงินทอง ชื่อเสียง อำนาจ สิ่งของ คนรัก สุขภาพ 

ความสุขสนุกสนาน ความสงบ ความสัมพันธ์

ซึ่งจำเป็นต้องใช้สมองอีกส่วนหนึ่ง ที่เรียกว่า “สมองส่วนหน้า” หรือ “สมองส่วนช้า”

ในการทำหน้าที่ คิด วิเคราะห์ หาเหตุผล ประมวลผลเชิงตรรกกะ รวมไปถึง 

การสร้างสติสัมปชัญญะให้กับเรา เพื่อนำพาเราลงมือทำไปสู่เป้าหมายที่เราต้องการ

.

เวลาที่คนเรามีความอยากได้เป้าหมาย หรือต้องการอะไรบางอย่างให้เกิดขึ้นกับชีวิต

สมองส่วนนี้ก็จะทำงานเหมือน “คันเร่ง” ที่คอยผลักดันเราให้ออกจากจุดเดิมเสมอ

สมองส่วนนี้กินพื้นที่ของสมองทั้งหมดมากกว่า 40 เปอร์เซนต์ 

มากกว่าสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นๆแบบเยอะมากๆ

และก็เพราะสมองส่วนนี้เช่นกันที่ทำให้วิวัฒนาการทางสังคมความคิดจิตใจ

ของคนเราพัฒนาซับซ้อนมากกว่าสิ่งมีชีวิตชนิดอื่น ๆอย่างเทียบไม่ติด

.

ในการที่จะเข้าใจกลไกการทำงานของสมองทั้งสองอย่างนี้

ให้เราลองนึกจินตนาการว่า วันนี้เรากำลังขับรถไปเที่ยวสถาณที่สักแห่งหนึ่ง

เราอยากไปให้ถึงเร็วมากๆ เพราะใจไปอยู่ที่นั่นตั้งแต่เมื่อวานนี้แล้ว

เราก็จะเหยียบ “คันเร่ง” โดยไม่สนหน้าอินทร์หน้าพรหม อะไรทั้งนั้น 

แล้วเราก็จะแตะ “เบรก” น้อย และ “แตะ” ในกรณีที่มันจำเป็นและจวนตัวจริงๆ

แต่ถ้าเรากลัวหรือกังวลอันตรายตลอดเวลา ใจหนึ่งก็อยากถึงอีกใจหนึ่งก็กลัวอันตราย

เราก็จะขับรถแบบระวังภัยขั้นสุด ใจเราจะไม่อยู่ที่ “คันเร่ง” แต่จะไปจะไปอยู่ที่ “เบรก” แทน

.

ดังนั้นแล้ว ถ้าเราคิดตามหลักการปกติในการออกแบบรถยนต์เกียร์อัตโนมัต

“เบรก” คือสิ่งที่เราต้องเหยียบเป็นอันดับแรก 

เมื่อเราปล่อย “เบรก” รถจึงจะเคลื่อนตัวออกไปแบบช้าๆ

และเมื่อเราแตะ “คันเร่ง” รถถึงจะพุ่งตัวไปข้างหน้าตามระดับ “ความซิ่ง” ของเรา

.

สมองก็ถูกออกแบบมาเช่นเดียวกัน “เบรก” ก็คือ “สมองส่วนอัตโนมัติ” 

“คันเร่ง” ก็คือ “สมองส่วนหน้า” นั่นเอง

เมื่อเข้าใจกลไกของมันแล้ว คราวนี้ถ้าเราอยากไปถึงเป้าหมายเร็วๆ

แบบมีสติสัมปชัญญะ เราก็ต้องมาหาทางผ่อน “เบรก” และแตะ “คันเร่ง” กันครับ

.

ที่สมองมันต้อง “เบรก” ก็เพราะสมองกลัวว่า “มันจะเป็นอันตราย”

อันตรายของสมองนี้จะแบ่งได้เป็นสองแบบ ก็คือ  

“อันตรายต่อชีวิต” และ “อันตรายต่อจิตใจ”

ดังนั้นวิธีผ่อน “เบรก” ให้สมองรู้สึก “ปลอดภัย” คลายความ “กลัว” 

ก็ให้แก้ไปตามเงื่อนไขตามธรรมชาติของสมองครับ

.

เริ่มที่ “สมองส่วนอัตโนมัติ” กันก่อน สมองส่วนนี้ “กลัวตาย” ชัดเจน

ความรู้สึกกลัวของคนเราเชื่อมโยงโดยตรงกับ “การหายใจ” 

ให้นึกภาพว่า ถ้าเราเดินหลงป่าแล้วดันเดินไป “เจอเสือ” 

คงไม่ต้องบอกนะครับว่า ทั้งหัวใจเต้นและการหายใจเราจะเป็นยังไง

อันนั้นคือภาวะ “อันตรายต่อชีวิต” ที่สมองรับรู้ 

ดังนั้นเมื่อเรารู้สึกกลัวเมื่อตั้งเป้าหมาย ให้เราค่อยๆนั่งหรือนอนลงช้าๆ 

เอามือจับหัวใจแล้วค่อยๆหายใจเข้าออกลึกๆช้าๆหลายๆครั้ง

พร้อมกับบอกตัวเองใจใจไปด้วยว่า “ไม่มีอะไรน่ากลัว ที่นี่ปลอดภัย”

สมองจะรับรู้ว่า เรา “อยู่ในที่ที่ปลอดภัย” แล้ว 

.

คราวนี้ส่วนที่เป็นความท้าทายอย่างมากก็คือ “อันตรายต่อจิตใจ”

อาการที่แสดงออกมาชัดเจนก็คือ เครียด กดดัน วิตกกังวล กลัวล้มเหลว 

อันนี้จะเชื่อมโยงโดยตรงกับสมองส่วนช้าล้านเปอร์เซนต์ 

เพราะว่าเราป้อนข้อมูลบางอย่างที่ไม่ใช่อยู่ในรูปแบบที่สมองคุ้นเคยเข้าไปนั่นเอง

.

ดังนั้นเราจะต้องให้สมองส่วนนี้ผ่อน “เบรก” และแตะ “คันเร่ง” ทันที

โดยการให้สมองได้ประมวลผลคิดวิเคราะห์หาเหตุผลผ่านการตั้งคำถาม

คำถามที่เราจะถามสมองของเราก็คือ (ให้ลองตั้งเป้าหมายแล้วถามตัวเองไปด้วยครับ)

.

คำถามที่ 1

“ฉันรู้ว่าเป้าหมายนี้มันยากนะ แต่ฉันจะทำให้มันสำเร็จได้ยังไง” 

.

คำถามที่ 2

“ถ้าฉันไม่รู้เรื่องนี้(การทำเป้าหมายให้สำเร็จ) แล้วมีใครที่พอจะรู้เรื่องนี้บ้าง”

.

คำถามที่ 3

“ถ้าฉันไม่มีทรัพยากรเพียงพอที่จะบรรลุเป้าหมายนี้ แล้วใครพอจะมีบ้าง”

.

ลองถามแล้วลองตอบตัวเองดู แล้วลองประเมินดูสิว่าตอนนี้เรารู้สึกยังไงบ้างกับเป้าหมายนี้

.

นอกจากการผ่อน “เบรก” และ แตะ “คันเร่ง” แล้ว 

เรายังต้องการ ระบบนำทาง GPS แบบ 4D ที่แม่นยำชัดเจน 

และไม่หายไปถึงแม้จะไม่มีสัญญาณอินเตอร์เนต 

เพื่อที่ว่า ต่อให้เราขับรถหลงทาง ระบบนี้ก็จะนำทางเรากลับมาอยู่ในเส้นทาง

ที่จะพาเราไปสู่เป้าหมายได้ตลอดเวลานั่นเอง

.

การจะทำให้ระบบนำทางเราชัดเจนในสมอง 

เราต้องการให้สมองหลั่งสารเคมี สองตัวออกมา

เพื่อที่ว่ามันจะได้ปักเป้าหมายไว้ไม่ลืมเลือน เหมือนที่เราปัก GPS

สารที่ว่านั้นก็คือ  “สารแห่งความตื่นเต้น” (โดรพามีน)

และ “สารแห่งความรักและผูกพันธ์” (ออกซิโตซิน)

.

ประเด็นมันอยู่ที่ว่าเราจะทำอย่างไรให้สารเคมี 2 ตัวนี้หลั่งออกมาในสมองยอะๆ 

เพื่อจะให้เรารู้สึกตื่นเต้นและ ผูกพันธ์กับเป้าหมายนี้ ซึ่งเราสามารถทำได้โดย

เขียนเป้าหมายและสร้างวิชั่นบอร์ด เอาภาพเป้าหมายมาดูทุกวี่ทุกวัน

จินตนาการถึงความสำเร็จ  และเล่าให้คนคอเดียวกันฟังถึงเป้าหมายของเรา

.

ขอเตือนไว้อย่างหนึ่งนะครับ อย่าไปเล่าความฝันหรือเป้าหมาย

ให้คนที่ชอบขัดคอเราฟังบ่อยๆ 

เพราะเดี๋ยวสมองจะได้รับการยืนว่า “คุณทำไม่ได้หรอก” 

แล้วคุณจะหลงเชื่อไปตามนั้นจริงๆ

.

เมื่อถึงตอนนั้นก็ไม่มีใครช่วยคุณได้แล้วครับ 

แต่ถ้าตอนนั้นมาถึง ก็มาหาโค้ชได้นะครับ ยังพอมีทางแก้อยู่55

———————————————————————————-

โค้ชเพียว

ดร. วีรพงษ์ ศรัทธาผล

รู้เท่าทันสมอง เดอะซีรี่ย์ ตอนที่ 1: 

“สิ่งที่คุณต้องการอาจไม่ใช่สิ่งที่สมองต้องการ”

———————————————————————————-

เคยสงสัยไหมครับว่า ทุกครั้งที่เราตั้งใจจะทำอะไรใหม่ๆ 

ส่วนใหญ่แล้วทำไมเราถึงได้ล้มเลิกกลางคันซะอย่างงั้น ขนาดบางทีก็มาได้ครึ่งทางแล้ว

ไม่ว่าจะเป็นการตั้งเป้าใหม่ๆ เช่น การลดน้ำหนัก (ครั้งที่เท่าไหร่ก็จำไม่ได้แล้ว)  

การหารายได้เก็บเงินเพิ่ม (ยิ่งตั้งใจดันใช้จ่ายฟุ้งเฟ้อกว่าเดิม)  

ขยายธุรกิจ หาแฟนสักคน หรือแม้กระทั่งการตั้งใจเข้าฟิตเนสอาทิตย์ละครั้ง 

อุตส่าห์ไปสมัครรายปีมาแล้ว สุดท้ายไป 2-3 เดือนแรกก็เลิกไป จ่ายค่าฟิตเนสไปฟรีๆ  

หรืออยากจะเปลี่ยนชีวิตด้วยการนั่งสมาธิวันละแค่ 5 นาที ทำได้อยู่ 5 วันก็เลิก

.

ทำไมมันเป็นอย่างนั้นไปซะล่ะ ทำไมเราถึงเป็นคนแบบนี้

.

ข่าวดีครับ ถ้าคุณทำไม่ได้ ขอให้รู้เลยว่า  “ไม่ใช่ความผิดของคุณ” 

ให้โยนความผิดไปที่สมองล้วนๆได้เลยครับ  (แอบดีใจอยู่ใช่ไหมล่ะ) 

.

ก่อนอื่นต้องเข้าใจว่า ร่างกาย ความคิด อารมณ์ และพฤติกรรมของเรา

ล้วนถูกควบคุมสั่งการโดยสมอง สมองก็เหมือนรัฐบาลนั่นแหละครับ

ควบคุม สั่งการ ออกกฏหมาย ให้เราทำตาม ไม่ว่าเราจะชอบหรือไม่ชอบก็ตาม

ลองนึกภาพว่าถ้าไม่มีสมองนี่เราจะดำรงชีวิตกันยังไงก็นึกภาพไม่ออก

 ดังนั้นมันจึงสำคัญมากที่จะต้องเริ่มทำความรู้จักรัฐบาลของเราอย่าถ่องแท้ซะหน่อย

.

.

เริ่มแรกเลยเราควรจะต้องรู้ว่าสมองเราวิวัฒนาการมาด้วย 

หลักการสำคัญอยู่สองประการ

.

ประการแรก คือ “ความปลอดภัย” ปลอดภัยและปลอดภัย ยังไงก็ต้องปลอดภัย

ใช่ครับ Safety First คุณต้องมีชีวิตรอดให้ยืนยาวให้ได้ก่อนครับ 

คุณต้องสร้างคนรุ่นต่อไป (ก็คือมีลูกนั่นแหละ) และส่งต่อสมองที่ปรับปรุงแล้วให้กับคนรุ่นหลัง

ดังนั้นสมองจะรีบตายเร็วไม่ได้ ยังไงก็ห้ามตาย เป็นทุกข์ได้แต่ก็ห้ามตายอยู่ดี 

.

ประการสอง คือ “ประสิทธิภาพ”  เพราะสมองมีงานต้องทำมากมายก่ายกอง

ตั้งแต่การควบคุมการกระพริบตา ขยับแขนขา จังหวะการหายใจ 

ไปจนถึงการคิดวิเคราะห์ข้อมูลต่างๆในเชิงตรรกกะเหตุผล 

ทำงานเยอะขนาดนี้ สมองจึงต้องจัดลำดับความสำคัญ ไม่งั้นไม่ไหวหรอกครับ

สมองเราหนักไม่เกินกิโลครึ่งแต่ใช้พลังงานประมาณ 20 เปอร์เซนต์ของทั้งร่างกาย

เพื่อประหยัดพลังงานให้มากที่สุด สมองจึงจัดความสำคัญให้ทำงานแบบ “ทำน้อยได้มาก” 

แต่ “สำคัญ” ของสมองกับ “สำคัญ” ของเรานี่คนละเรื่องกันเลยนะครับ

.

อะไรที่มันเป็น “สิ่งใหม่” ไม่อยู่ในรูปแบบเดิมๆอันนี้ไม่สำคัญสำหรับสมอง

สังเกตุดูเลยก็ได้ว่าถ้าวันไหนคุณเครียด หรือทำอะไรที่ไม่คุ้นเคย คุณจะรู้สึกเหนื่อยมาก

เพราะสมองใช้พลังงานในการทำงานมากกว่าปกตินั่นเอง

.

ด้วยหลักการสองอย่างนี้ สมองจะใช้ “นิวรอน” สารสื่อประสาท

ที่มีโครงข่ายคล้ายใยแมงมุม สร้างรูปแบบการคิด รูปแบบอารมณ์ 

รูปแบบพฤติกรรมซ้ำๆ จนกลายเป็นระบบ  “อัตโนมัติ” ที่สามารถทำงาน

แบบไม่ต้องคิดไม่ต้องเปลืองพลังงานแบบ Auto Pilot ให้เราครับ

เรียกว่าเป็นซอฟแวร์ที่ติดตั้งเอาไว้ให้แบบออกมาจากโรงงานเลย

.

เช่น ตื่นเช้ากี่โมง แปรงฟัน อาบน้ำ กินข้าว ขับรถไปทำงานทางเดิมๆ 

อารมณ์แบบเดิมๆ การคิดแบบเดิมๆ พูดและทำแบบเดิมๆ 

.

.

สมองทั้งสองอย่างนี้เรารวมๆเรียกมันว่า  “สมองโบราณ” ก่อนนะครับ

ซึ่งสมองส่วนนี้มีมาตั้งแต่ดึกดำบรรพ์นมนานกาเลมาแล้ว

อยู่ตรงบริเวณ “ก้านสมอง” ของเรานี่เอง และสมองส่วนนี้

จะควบคุมความรู้สึกแบบสัญชาติญาณว่าจะ “หนี” หรือ “สู้”

และถ้าสมองรู้สึกว่ามันอันตราย สมองจะเลือก “หนี” ให้เราก่อนครับ

.

ดังนั้นการตั้งเป้าหมาย “ไม่ยาก” แต่การทำให้เป้าหมายบรรลุนั้น “ยาก”

เพราะว่า เป้าหมายที่เราตั้งไว้ใหม่ มันเป็นอะไรที่เราจำเป็นจะต้องออกจาก

รูปแบบความคิด อารมณ์ และพฤติกรรมเดิมๆ นั่นเอง

และเมื่อไหร่ก็ตามที่เราเริ่มต้นสร้างรูปแบบใหม่ 

สมองจะเริ่ม “กังวล” และประเมินว่า “เสี่ยง” อยู่เสมอ และด้วยความ “กลัวตาย” ครับ 

สมองจะคอยผลักดันให้เรากลับไปอยู่รูปแบบเดิมที่ปลอดภัยสำหรับสมองเสมอ

.

.

เห็นไหมครับว่า มันไม่ใช่ความผิดของคุณเลยที่ตั้งเป้าหมายไว้แล้วก็ทำไม่ได้ซะที

เพราะรูปแบบใหม่ทั้งความคิด คำพูด การกระทำมักต้องใช้เวลาในการสร้างและพัฒนาครับ

แต่ถ้าเราไม่รู้วิธีการใช้งาน “สมอง” การสร้างรูปแบบใหม่จะถูกสร้างขึ้นได้ยากมาก

เราก็จะถูกสมองดึงกลับมาที่รูปแบบเดิมเสมอๆ 

.

ตอนหน้า เรามารู้จักสมองอีกส่วนที่จะช่วยเราสร้างรูปแบบใหม่ได้ง่ายขึ้น

เพื่อไปให้ถึงเป้าหมายที่เราต้องการกันครับ

———————————————————————————-

โค้ชเพียว

ดร. วีรพงษ์ ศรัทธาผล